استاد میرعماد

میرعماد الحسنی سیفی قزوینی از مشهور ترین خوشنویسان تاریخ هنر ایران است که توانست پایه خط نستعلیق را چنان مستحکم نماید که تمام صاحب نظران خطوط اسلامی آن را عروس خطوط نامیدند . قلم او بیشترین تاثیر خود را در عرصه خط نستعلیق گذاشته است . زندگی او در تذکره ها و رسالات و متون مختلف آمده اما گوشه های پنهان زندگی او همواره ناشناخته مانده است.

عماد قزوینی خطاط مشهور ( 961-1024 ) نام او عمادالملک قزوینی حسنی بود و در خط نستعلیق دستی توانا داشت . خط میر برای حسن خط مثل بوده است و برخی خط او را برخط میرعلی هروی ترجیح می دادند .در سال 1024 ه.ق شاه عباس صفوی وی را متهم به پیروی از مذهب تسنن نمود و امر به قتل او شد وی در آخرین شب ماه رجب همان سال در راه حمام بقتل رسید . گویند میرزا ابوتراب خطاط اصفهانی شاگردش جنازه او را در دروازه طوقچی دفن نمود و چون می خواستند برای او مقبره ای بسازد مانع شدند . فرزندان و یاران او را هم طرد کردند و همگی به هندو روم پناه بردند خاندان او همگی در خط سر آمد بودند .

بنا به گفته خانم آن ماری شیمل در کتاب خوشنویسی و فرهنگ اسلامی، میرعماد در سن 8 سالگی شروع به آموزش خط نمود . دکتر مهدی بیانی استاد دانشگاه در مورد تاریخ تولد و سالهای زندگی او میگوید :

از ترجمه مورخین و تذکره نویسان میآید که میر در سال 1027 در اصفهان بقتل رسید و بیشتر تذکره نویسان همین تاریخ را نقل کرده اند . اما مستقیم زاده تاریخ مرگ میر را بسال 1024 می داند. این قول بیشتر از جانب صاحب عالم آرای عباسی است که معاصر با میرعماد می باشد و بیشتر صحیح است . سن میر 63 بود که به تاریخ 961 هم می رسد . میرعماد در قزوین متولد شد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در قزوین گذراند و برای تکمیل هنر خود به تبریز سفر کرد . در مورد سالیان اولیه زندگی او و آغاز یادگیری اش در قزوین سخنان زیادی به میان است اما هیچ کدام قطعی نیست .

ویژگی خط میرعماد :

بنا به رای کارشناسان خط ایرانی در عالم نستعلیق از ابتدا تا کنون کمتر خطاطی یافت شده که خطش به استواری و قدرت و شیوایی قلم میر باشد . میر عماد زیبایی خط نستعلیق را به اعجاز رسانیده است .

بنا به گفته دکتر بیانی میر در لطف قلم و قدرت کتابت ید بیضا نمود و خط او بدون اصلاح استوار و خوش اندام است خفی را نمکین و جلی را استوار و شیرین مینوشت . زیبایی خط او عالم گیر شد و شعرا در وصف او شعر می سرودند از جمله میر عبدالغنی تفرشی از شعرای معاصر میرعماد در یک رباعی گفته است :

تا کلک تو در نوشتن اعجاز نماست        بر معنی اگر لفظ کند ناز رواست .

آوازه شهرت میر در زمان حیات و ممات عالم گیر شد و در بلاد هند و عثمانی آثار او را به بهای زر خرید و فروش می کردند و شاهان به داشتن آثار او مباهات داشتند .

نمونه آثار:

       

کتیبه تکیه میرفندرسکی اصفهان

استاد میرزا محمدرضا کلهر

در ادامه ی  معرفی مفاخر هنری کشور به ویژه هنر خوشنویسی یادی می کنیم از استاد:          
                                                                      
                                                                              
                                                               

میرزا رضا کلهر فرزند رحیم بیک ، در سال 1245 هجری قمری ، در منطقه کلهر کرمانشاه به دنیا آمد . در آغازجوانی به مقتضای ایلی به سواری و تیراندازی متمایل گشت ، اما بعد ها به خوشنویسی روی آوردو به تهران رهسپار شد و نزد « میرزا محمد خوانساری » تعلیم خط گرفت . وی در خط نوآموز مکتب استاد میرزا محمد خوانساری که او نیز شاگرد محمد مهدی تهرانی بوده است تعلیم خط گرفت . پس از آن به اصفهان رفت و از روی خطوط و کتیبه های میرعماد در تکیه میرفندرسکی به مشق پرداخت .

از حالات منحصر به فرد میرزا رضا کلهر این بوده است که وقتی به نوشتن می پرداخت یک روز فقط در تمرین یکی از حروف الفبا همچون ح - ف - ل- ن- ی می پرداخت و در پایان روز از میان آن همه تمرین یک یا چند کلمه را که نظر مشکل پسند او را جلب می کرد انتخاب و نگهداری می نمود . میرزا رضا کلهر پس از استفاده از محضر اساتید تهران ، با شنیدن این موضوع که در قزوین بر سر درب حمامی ، قطعه ای از میر عماد وجود دارد عزم آن دیارکرد و از روی آن نکته ها آموخت و مشق ها کرد .

کلهر از راه خط نویسی و حق الکتابه مختصر درآمدی داشت و از آن راه زندگی می کرد . اگرچه وی به دستور ناصر الدین شاه دعوت به کار در وزارت انطباعات گردید، لیکن او نپذیرفت و تنها به آن قانع شد که هر وقت مایل باشد برای اداره انطباعات که زیر دست محمد حسن خان صنیع الدوله ( همان اعتماد السلطنه ) کتابت کند و اجرت آن را بگیرد.
آخرین مرحله از زندگانی میرزا ، بعد علم و عرفان و خط سیر فکری اوست ؛ کلهر هنرمندی بود که در علوم ادبی تسلط کامل داشته و آثار بجا مانده از او مانند « مخزن الانشاء » گواه این ادعاست . میراز رضا کلهر اندوخته های شاگردان بسیاری داشت ماهر ترین ایشان سید مرتضی برغانی ، میرزا زین العابدین شریف قزینی ، سید محمود صدر الکتاب ، میرزا عبدالله خان مستوفی بودند.

میرزا رضا کلهر پایه خط نستعلیق را به جایی رساند که بعضی وی را هم طراز میر عماد می دانند؛ به علاوه در خط شکسته وی را باید از استادان این خط دانست. عبدالله مستوفی می نویسد : « میرزا رضا کلهر همان اصول میر عمادی را تعقیب کرد ولی سلیقه هایی در کوتاه کردن مدها و کوچک کردن دوائر و هم چنین تغییراتی در سایر ترکیبات حروف در این خط وارد کرد . 

دکتر بیانی در «احوال و آثار خوشنویسان» می نویسد : « آنچه مسلم است اینکه میرزا رضا پایه خط نستعلیق را در جایی نهاد که پس از او کس به آن مقام نرسیده است و قدرت او کمتر کسی از خوشنویسان را دست داده و در واقع شیوه تازه ای در خط نستعلیق آورده که پیش از وی کسی به آن نزدیک نشده است . » میرزا رضا کلهر در روز جمعه بیست و پنجم محرم الحرام سال 1310 در سن 65 سالگی به مرض وبای عام تهران در گذشت .

نمونه آثار:

استاد میرزا غلام رضا اصفهانی

میرزا غلام‌رضا اصفهانی (۱۲۴۶-۱۳۰۴ هجری قمری) از استادان خوشنویسی ایرانی و یکی از برجسته‌ترین خوش‌نویسان خط نستعلیق و شکسته نستعلیق بود. میرزا غلامرضا اصفهانی از معروف‌ترین خوشنویسان دوره قاجار بوده‌است. نام پدرش «میرزا جان» بود و در جوانی به دربار محمدشاه و پس از آن به دربار ناصرالدین شاه راه یافت.
میرزا غلام‌رضا شاید تنها خوشنویسی است که هر دو خط نستعلیق و شکسته نستعلیق را به مهارت و استادی تمام می‌نوشته و در هر دو نیز صاحب سبک ویژهٔ خود است. شیوهٔ میرزا در خط از محکم‌ترین و قوی‌ترین شیوه‌های خوشنویسی است و کتیبه ها ، قطعات و سیاه مشق های وی نیز در صدر آثار خطوط شکسته و نستعلیق محسوب می‌شوند.
از بهترین نمونه‌های کتیبه‌نویسی میرزا غلامرضا کتیبه های مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری فعلی در میدان بهارستان تهران) است که آن را در سال ۱۳۰۱ نگاشته‌است. تعداد قابل توجهی از قطعاتی که به ‏خط نستعلیق از میرزا غلام‌رضا به‌جا مانده‌است شباهت ظاهری بسیاری به سیاه‌مشق دارد. به ‏طوری‏که در نگاه اول تمیز این قطعات از سیاه‌مشق شاید ممکن نباشد و بعضی از صاحبنظران به دلیل تعدد قطعاتی که به این صورت ‏از میرزا غلام‌رضا به‌جا مانده‌است، عبارت «میرزا غلام‌رضا اصفهانی سیاه مشق نویس» را در توصیف او به‌کار برده‌اند.
یک دهه پیش در نمایشگاه «هانگ جو» در پکن پایتخت چین استاد «سونگ» خوشنویس برجسته چینی تحت تاثیر اثری از میرزا قرار گرفت چندانکه به آرامی اما بسیار طولانی گریست و به نشان احترام با قلم موی خوشنویسی درشتش نگاشت:

بزرگترین خوشنویس جهان میرزا غلام‌رضا اصفهانی

نمونه کار تصویرسازی با موضوع خوشنویسی، تکنیک: مونوپرینت و مونتاژ

(استفاده از مطالب و تصاویر بدون اجازه از صاحب اثر مجاز نمی باشد)    

نقدی بر کتاب جدیدالتألیف هنر متوسطه اول (پایه ی هفتم)

کتابی که دبیران محترم هنر، سال تحصیلی جدید (93-1392) با آن مواجه هستند با عنوان جدبد خود فرهنگ و هنر ارایه شده است. کتاب شامل فصول مختلف می باشد و رشته های متنوع هنری را پوشش داده است که در مقام مقایسه با کتاب قبلی که فقط دارای دو بخش طراحی، نقاشی و خوشنویسی بود از اعتبار و اهمیت بسزایی برخوردار است و همین جا این نکته را متذکر می شوم که دیگر دبیران هنر را به مثابه ی معلمین خط و نقاشی به واسطه ی گوناگونی رشته های مختلف هنری نمی شناسند. حال تدریس این درس شیرین و فرح بخش مرد عمل می خواهد. لازم به توضیح است که کتاب فرهنگ و هنر پایه ی هفتم دوره ی اول متوسطه شامل چهار بخش هنرهای تجسمی (طراحی، نقاشی و عکاسی)، هنرهای سنتی (خوشنویسی، طراحی سنتی ، گلیم بافی و سفال گری)، هنر موسیقایی و هنر نمایشی می باشد. از اینکه کتاب کیفیت بخشی شده است و رشته های جدیدی به مجموعه اضافه شده است جای بسی خرسندی است اما ای کاش در بعضی از رشته ها از معلمین متخصص به جای اساتید غیر فرهنگی استفاده می شد آن هم به این دلیل که خود مستقبماً در امر آموزش مدارس سهیم هستند. اما به هر ترتیب از اینکه پس از سال ها کتاب دستخوش تغییرات اساسی گردید این نوید را می دهد که نگاهی ویژه و ارزشمند به حوزه ی هنر شده است. امیدواریم در آینده بعضی از اشکالات کتاب پیش رو مرتفع گردد و کتاب های هنر پایه ی هشتم و نهم متوسطه در راستای کتاب حاضر باشد. در نهایت این ضرورت وجود دارد که هنرستان های ما در رشته های هنری تقویت شوند چرا که برخی از دانش آموزان ممکن است به  یکی از رشته های هنری علاقمند شوند. با آرزوی آینده ای روشن و درخشان برای نظام آموزش و پرورش به ویژه درس شیرین هنر.

نمونه خط تحریری

متن نوشته شده از کتاب سرو سایه فکن نوشنه ی دکتر محمد علی اسلامی ندوشن به خط استاد غلام حسین امیرخانی می باشد، در این کتاب توضیحاتی پیرامون شخصیت حکیم ابوالقاسم فردوسی و کتاب ارزشمندش شاهنامه داده شده است. این متن برای آزمون پایانی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی انتخاب شد.